De eerste sessie met het Bourgondische proefpanel is een feit

De allereerste sessie is een feit. Tien proevers kwamen in Breda bijeen om verschillende bieren, met verschillende leeftijden te proeven. Eén brouwerij stond deze sessie centraal: Brouwerij Jopen uit Haarlem. Op zeer kleine schaal leggen zij al sinds het begin van de brouwerij bieren weg, om te ontdekken wat de smaak doet met de jaren. Als een kind in een snoepwinkel mocht ik hun kelders in om diverse jaargangen uit te zoeken.

Voor we enkele smaaknotities met jullie delen, laat ik eerst de leden van het proefpanel van de avond voorstellen. Aanwezig van het vaste proefpanel waren:

• Alain Schepers – Bierista
• Pepijn van der Waa – Brewtaste
• Ivo Thijssen – Bierproeven.nu
• Ferry Wijnhoven – Beergeeks
• Joris van Esch – Bierfanaat
• Bas Schampers – Bourgondische Bierkelder

Joram Tjapilon van Jopen onderzoekt de kleur van een vintage Johannieter

Naast deze vaste leden van het proefpanel waren er voor de gelegenheid enkele andere bierspecialisten uitgenodigd:

• Joram Tjapilon & Roy Doomen – Jopenbier
• Jet v/d Griendt & Gijs de Koning – Brouwerij St. Joris & de Boterhal

We proeven gedurende de avond van vier verschillende bieren, steeds diverse jaargangen. Dit zijn het Jopen 4-granen Bokbier, de Johannietter Weizen dubbelbock, de Ongelovige Thomas American Quad en de Jopen Koyt, welke ook in deze volgorde op tafel komen.

Jopen 4-granenbok

Met dit bier hebben we meteen de oudste variant van de avond te pakken. De oudste die we proeven komt uit 2000, ruim 16-jaar oud dus. Daartussen proeven we diverse jaargangen van de 4-granen bok. Een bokbier met 6,5 procent alcohol, die vers eerder de moutige kant op gaat dan de zoete, in vergelijking met een gemiddeld bokbier.

Jet v/d Griendt over het Bokbier van 2000: “Geur niet fris, afdronk gaat naar sherry, fruitig”

Het proefpanel is het er unaniem over eens. Er is een mooie smaakontwikkeling in de eerste 2-3 jaar, waarna vooral de body van het bier vlot afneemt. De variant van 2013 is al een groot deel van de body kwijt, terwijl de 2011 variant verrassend genoeg toch een piekmoment heeft.

Diverse jaargangen Jopen 4-granen Bokbier

De eerste ontwikkeling die het bier doormaakt is dat de moutbitters zachter worden, waardoor zoetheid van rood fruit en lichte chocoladetinten de kans hebben verder door te breken. Gedurende de eerste jaren wordt dit als positief ervaren, maar het bier heeft te weinig alcohol, waardoor de oxidatie op den duur gaat overheersen en de body kwijt raakt.

Precies om deze redenen kan je het 4-granen-bokbier van de Jopenbrouwerij bij de Bourgondische Bierkelder tot maximaal 3 jaar laten rijpen, en maakt het tot deze leeftijd een mooie rijping door.

Pepijn van der Waa over het Bokbier van 2013: “Fruitiger, minder koolzuur. In het aroma ‘wijnachtig’ gedroogd fruit”

Jopen Johannieter Weizen Doppelbock

Het tweede bier dat op tafel komt is de Johannieter. Een weizen doppelbock van 9,0%. We proeven deze uiteraard vers, maar helaas zijn er weinig jaargangen meer van beschikbaar. We proeven naast elkaar de 2010 en 2011 variant. Het blijkt dat we precies de goede jaargangen hebben, want het lijkt erop dat dit het omslagpunt van de rijping is. Het bier van 5,5 jaar oud (2011) heeft vrijwel geen body verloren en krijgt in de neus een mooi kruidig karakter. Ook koffie en chocolade worden meerdere malen genoemd. Daar waar de afdronk van het verse bier voornamelijk als vrij droog wordt omschreven, zijn de gerijpte varianten voller en zoeter in de afdronk. Alle smaken komen gerijpter en complexer over.

Pepijn van de Waa over de Johannieter van 2010: “JUM!”

De 2010 variant lijkt net over zijn hoogtepunt te zijn. Er komt een rokerigheid om de hoek kijken, die lastig te verklaren is. De volmondigheid van het bier wordt iets minder. In beide jaargangen worden tevens associaties gemaakt met gerijpt donker fruit. Het panel is verdeeld, de ene helft vindt de 2011 variant het lekkerste, de andere helft de vintage uit 2010. Echter, vrijwel unaniem worden de oudere bieren lekkerder bevonden dan de verse.

Joris van Esch over de Johanietter in 2010: “Rijper. Beter dan vers!”

Jopen Ongelovige Thomas American Quad

Dat quadrupels en gerstewijnen mooi rijpen is bekend. Kijk maar naar klassiekers als Hertog Jan Grand Prestige en de Cuvée v/d Keizer Blauw. Het gaat hier echter om een American Quadrupel, dus fruitig en bloemig gehopt. Hoppige bieren drink je vaak zo vers mogelijk, want hop verliest snel zijn karakter, dus een IPA wil je vers drinken. De Ongelovige Thomas heeft verder echter de eigenschappen van een goed bewaarbier. Dus ondanks dat het oorspronkelijke hoppige karakter zal verdwijnen, blijven er diverse mooie, gerijpte smaken over. We proeven de verse naast een 5 jaar oude Ongelovige Thomas om te ontdekken hoe dit bier zich heeft ontwikkeld.

Het proefpanel van de Bourgondische Bierkelder

Het hoppige karakter dat in de neus mooi uitkomt, verdwijnt vrijwel helemaal. Daardoor komen in de neus tonen van rozijnen, gedroogd fruit en karamel naar boven.

Roy Doomen over de Ongelovige Thomas van 2011: “Wordt voller, sherrytonen, kruidiger. Een krachtigere nasmaak”

Vers heeft het bier een aardig alcoholische afdronk, iets wat een positieve voorspelling doet voor het bewaarpotentieel. In de gerijpte variant krijgt de originele zoetheid van het bier zijn kans om door te breken. Hierbij worden associaties gemaakt met kersen en melkchocolade, de smaak is zoeter en ook de kruidigheid die omhoog komt valt veel panelleden op.

In de afdronk komen ook associaties met kruidigheid en zoetheid naar boven, die samenvattend als drop worden omschreven. Een warm mondgevoel met een lange, volzoete afdronk.

Vooral de volmondigheid en krachtige smaken van het gerijpte bier vallen op. Hoewel het bier een heel ander karakter heeft dan het origineel, wordt dit zeker als positief genoemd.

Ivo Thijssen over de Ongelovige Thomas van 2011: “Minder zoet, kruidiger en met name een vollere nasmaak”

Jopen Koyt

Jopen Koyt is de oudste receptuur in het Jopen assortiment. In de stadsarchieven is een receptuur gevonden uit 1407. Een speciaal kruidenmengsel, gruit genaamd, wordt gebruikt om bier houdbaarder te maken. Dit was nog voordat hop hier het meest gangbare kruid voor werd. Een zeer kruidig bier, waarbij een speciaal kruid, gagel, als zeer typerend naar voren komt.

Laten we bij de Koyt meteen tot de conclusie komen. Het is lastig te voorspellen wat het bier doet. De heren van Jopen vertellen dat jaarlijks o.a. de gagel vers wordt geplukt, en dus telkens een andere kwaliteit en vooral intensiteit heeft. Het lijkt dus vrijwel onmogelijk om steeds precies dezelfde receptuur te kunnen gebruiken. Hoewel de resultaten bij het verse bier elk jaar dicht bij elkaar liggen, kunnen kruiden zich met de jaren toch steeds anders ontwikkelen.

Diverse jaargangen Jopen Koyt

Tijdens de proefsessie proeven we de jaargangen 2007 en 2011 naast de verse variant. Echter zijn er bij Jopen intern al eerder verticale proeverijen gehouden met alle jaargangen die toen beschikbaar waren.

Het typische is dat het bier elk jaar een totaal ander karakter ontwikkelt, dat niet te voorspellen is. Ook qua waardering loopt dit totaal uiteen. Zo wordt het bier uit 1997 zeer hoog gewaardeerd, met madeira-tonen rozijnen en zelfs associaties met cognac, terwijl een variant uit 2001 eveneens positief wordt gewaardeerd, maar dan met associaties met abrikoos, witte chocolade en salmiak. Wel zie je een tendens dat het droppige karakter dat een verse variant heeft, steeds minder vaak terug te vinden is naarmate het bier rijpt. Zo wordt de 2007 unaniem als waterig bestempeld door het proefpanel, terwijl de 2011 variant als fruitig en zoetiger wordt omschreven, waarbij de typische kruidigheid van het verse bier verder naar de achtergrond verdwijnt.

Pepijn van der Waa over de Koyt van 2011: “Vloeit mooi uit. Fruitig en iets fris.”

Conclusie

De Jopen Koyt laat de meest verrassende en onverwachte rijping zien. Moeilijk om te voorspellen, maar een leuke en interessante smaakontwikkeling is het zeker.

Wil je zelf de smaakontwikkeling van deze diverse bieren proeven? Van 3 van bovenstaande bieren biedt de Bourgondische Bierkelder jaargangpakketten aan. Zo ontvang je, na rijping, meerdere jaargangen naast elkaar, die onder de juiste condities hebben gerijpt. Bij het bokbier bieden we dit aan tot maximaal 3 jaar, de Johannieter en Koyt kan je zowel tot 3 jaar als tot 6 jaar gerijpt bestellen. De Ongelovige Thomas wordt helaas niet afgevuld op 75cl flessen, dus hiervoor is dit pakket niet beschikbaar.

Uiteraard kan je ook je favoriete bier gedurende een zelf gekozen leeftijd laten rijpen.